Khi các nền kinh tế phát triển như EU, Anh, Nhật Bản đang chuẩn hóa ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) thành luật và tiêu chuẩn bắt buộc, câu hỏi đặt ra là: Việt Nam đã sẵn sàng chưa? Nếu ESG là cánh cửa để tiến vào chuỗi giá trị toàn cầu, thì khung pháp lý minh bạch và đồng bộ chính là chìa khóa mở cửa.

1. Xu hướng toàn cầu: ESG không còn là lựa chọn

ESG không còn là lựa chọn mà là xu hướng toàn cầu

Tại Liên minh châu Âu (EU), ESG đã được thể chế hóa mạnh mẽ thông qua:

• Chỉ thị Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp (CSRD): yêu cầu hơn 50.000 công ty lớn và vừa phải báo cáo ESG theo chuẩn ESRS (EU Sustainability Reporting Standards).

• EU Taxonomy: phân loại hoạt động kinh tế xanh được công nhận, giúp hướng dòng vốn về đúng mục tiêu phát triển bền vững.

• CBAM – Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon: buộc doanh nghiệp ngoài EU chứng minh mức phát thải carbon nếu muốn xuất khẩu hàng hóa vào thị trường này.

Tương tự, Anh, Nhật Bản, Singapore, Hàn Quốc đều đã có quy định riêng về báo cáo ESG, cơ chế tài chính xanh, và tiêu chuẩn kiểm toán phát triển bền vững.

2. Thực trạng tại Việt Nam: Đã có tín hiệu, nhưng còn phân tán

Việt Nam đã ghi nhận vai trò ESG trong nhiều chiến lược:

• Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh (2021–2030);

• Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia, đề cập đến tài chính xanh và tín dụng bền vững;

• Bộ KH&ĐT, NHNN, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước... đều có các dự án riêng về ESG.

Tuy nhiên, hiện tại chưa có một bộ luật ESG tổng thể, khiến doanh nghiệp:

• Lúng túng trong triển khai, không biết tiêu chuẩn nào là chính thức;

• Khó tiếp cận nguồn vốn ESG do thiếu chứng nhận/hồ sơ phù hợp;

• Dễ rơi vào tình trạng "tẩy xanh" (greenwashing) do thiếu cơ chế giám sát rõ ràng.

Thực trạng áp dụng ESG tại Việt Nam

3. Việt Nam cần gì để hoàn thiện chính sách ESG?

- Ban hành Khung pháp lý ESG cấp quốc gia: Cần xây dựng một Luật hoặc Nghị định riêng về ESG, thống nhất trách nhiệm báo cáo, các lĩnh vực ưu tiên, và hướng dẫn triển khai cho từng loại hình doanh nghiệp.

- Chuẩn hóa bộ tiêu chí ESG quốc gia, phù hợp thông lệ quốc tế: Việt Nam có thể tham khảo bộ tiêu chuẩn GRI, ESRS (EU), hoặc IFRS Sustainability để xây dựng bộ chỉ số ESG phù hợp với đặc thù trong nước.

- Áp dụng lộ trình bắt buộc theo từng nhóm doanh nghiệp - Thay vì đồng loạt, có thể triển khai bắt buộc theo giai đoạn:

Giai đoạn 1: Doanh nghiệp niêm yết, ngân hàng, doanh nghiệp xuất khẩu lớn

Giai đoạn 2: Doanh nghiệp vừa và nhỏ có hỗ trợ

- Xây dựng hệ thống giám sát, kiểm toán ESG độc lập: Cơ quan quản lý cần phối hợp với tổ chức kiểm toán độc lập để đánh giá dữ liệu ESG, tránh gian lận và đảm bảo minh bạch.

- Gắn ESG với ưu đãi và chính sách hỗ trợ: Doanh nghiệp thực hiện ESG tốt nên được tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, hỗ trợ thuế hoặc được ưu tiên trong đấu thầu công, thương mại quốc tế.

4. Bài học từ EU: Không hành động sớm là mất cơ hội

Bài học từ EU là rõ ràng: ai chuẩn bị sớm thì giữ lợi thế cạnh tranh. Nếu Việt Nam chậm ban hành khung pháp lý ESG, doanh nghiệp sẽ:

• Bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu vì không đạt tiêu chuẩn;

• Khó tiếp cận vốn đầu tư nước ngoài đang ưu tiên danh mục “xanh”;

• Đối mặt rủi ro pháp lý và truyền thông khi thiếu minh bạch ESG.

Doanh nghiệp Việt tăng tốc thực hiện ESG

Đã đến lúc Việt Nam cần chuyển từ khuyến khích sang hành động cụ thể. Việc xây dựng khung pháp lý ESG rõ ràng, minh bạch và đồng bộ sẽ không chỉ giúp doanh nghiệp thuận lợi triển khai mà còn là đòn bẩy để Việt Nam giữ vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu hướng đến Net Zero và phát triển bền vững.

Trích bởi: Tạp chí điện tử Pháp lý 2025

Hãy cùng xây dựng doanh nghiệp bền vững!

Bạn là chủ doanh nghiệp hoặc người quan tâm đến phát triển bền vững?
➡️ Đăng ký nhận tư vấn phát triển công ty theo tiêu chí ESG miễn phí tại 3Green.vn
➡️ Liên hệ với chúng tôi để được tư vấn lộ trình ESG phù hợp cho doanh nghiệp bạn.
📩 Email: gre3ecskh@gmail.com

Đồng hành cùng ESG – vì một tương lai bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam.